Qarax kale oo foolkaane ah oo ka dhaca Iceland wuxuu sababi karaa jahwareer dhanka duulimaadyada adduunka ah

Khubarada seismologists-ka Iceland ayaa qeylo dhaan ka muujinaya heerka khatarta ah ee kor u sii kacaysa ee foolkaanaha Grimsvotn oo la kulmay qarax aan caadi ahayn sannadkii 2011-kii, isaga oo hawada ku riday tiir dambas ah oo 20km ah.

Hadda saynisyahannadu waxay ka digayaan inay jiraan astaamo fara badan oo muujinaya in qarax kale oo weyn uu dhowaan dhici karo.

Dhawaan, fulkaanaha ayaa la arkay "wey kacsan tahay" maaddaama magma cusubi soo gasho qolalka hoostiisa mar labaad, iyo kororka dhaqdhaqaaqa kuleylka ayaa dhalaalay baraf badan. Dhaqdhaqaaqa dhulgariir maxaliga ah ayaa sidoo kale kordhay, dhammaantoodna waxay isugu jiraan inay soo jeedinayaan in qarax dhowaan dhici doono. 

Khubarada cilmiga dhul gariirku waxay hadda raadinayaan raxan culus oo dhulgariir ah, oo socon karta ilaa 10 saacadood, taasoo muujineysa deg deg magma oo dusha sare iyo qarax dhow. 

In kasta oo ay tahay suurtagal yar, dhacdo qarxis ah oo la mid ah tii 2011 waxay uga sii dari doontaa xaalad horeba u jirtay xaalad khatar ah oo dhinaca duulimaadyada ah oo ay haleeshay cudurka faafa ee coronavirus.

Sanadkii 2010 qarxinta fulkaanaha kale ee Iceland, Eyjafjallajokull, ayaa qasbay in la joojiyo ilaa 100,000 kun oo duulimaadyo ah carqalad aan horay loo arag oo dhanka duulimaadyada adduunka ah. 

Folkaanaha Grimsvotn wuxuu la kulmay ugu yaraan 65 qarax 800-kii sano ee la soo dhaafay, taasoo ka dhigeysa fulkaanaha ugu badan ee dalka ka qarxa. 

Caadi ahaan waxaa jira farqi udhaxeeya afar ilaa 15 sano inta udhaxeysa qaraxyada yar yar, ee dhawaanahan dhacay, halka qaraxyada waaweyni u muuqdaan inay dhacaan 150 ilaa 200 sanadood kasta, iyadoo dhacdooyinka waaweyn la diiwaan galiyay 2011, 1873, 1619

Soosaarida kuleylka ee volcano ayaa si aad ah u kordhay bilihii la soo dhaafay, taasoo keentay in kor loo qaado heerka feejignaanta, waana mid aad u sarreysa xilligan, dhalaalaya barafka ku xeeran isla markaana abuuraya haro weyn oo qarsoon oo dhalaal ah oo mitirka 100 qoto dheer ka hooseysa 260-mitir baraf dherer ah kor ku xusan.

Tani waxay khatar ku tahay kaabayaasha dhaqaalaha ee u dhow madaama biyaha muruqyada ay ka bixi karaan digniin la'aan, iyagoo ku safraya marinnada folkaanaha ee dhulka hoostiisa ka hor inta aysan u soo bixin meel u jirta 45km. Marinka ay biyuhu maraan tuneladaan hada waa la ilaalinayaa si looga hortago qasaaraha nafeed hadii ay dhacaan daadad deg deg ah. 

Si kastaba ha noqotee, dhacdooyinkan daadadka lama filaanka ah waxay sidoo kale si weyn u yareeyaan cadaadiska fulkaanaha saxda ah waxayna xitaa kicin karaan qarax buuxa. 

Naxariis ahaan, natiijada ka dhalatay barafka dusha ka saaran fulkaanaha, iyo kaydka biyaha dhalaalaya ee ka hooseeya, dambaska ka soo bixi doona fulkaanaha ayay u badan tahay inuu isla markiiba qoyan yahay. 

In kasta oo ay jiri doonto xoogaa hakad ah safarka diyaaradda, hadana waxaan rajeyneynaa inaysan noqon doonin baaxadda dhacdada Eyjafjallajokull, in kasta oo dhaqdhaqaaqa fulkaanaha uu yahay mid ay adag tahay in la sii saadaaliyo sida lagu caddeeyay qarxistii 2010 ee adduunka ku qabsatay.